Bayden milyonları xilas etməyi düşünür?| O, Rusiyanı Qara dənizdə blokadaya almalıdır

Vladimir Putinin Ukraynaya qarşı təcavüzü, o cümlədən Mariupol və Odessa limanlarının bağlanması indi əks böhran yaradıb, Moskva Ukrayna buğdasının dünya bazarına çıxarılmasının qarşısını alır, kəskin şəkildə azaldılmış tədarük qiymətlərini artırır, habelə Yaxın Şərq və Afrikada ərzaq böhranı olan ölkələri buğdadan məhrum edir.

Martın 24-də ABŞ Prezidenti Co Bayden və G-7 liderləri ərzaq böhranını müzakirə etdilər. Bayden Ukraynanın taxıl itkisini kompensasiya etmək üçün ABŞ və Kanada fermerlərinin hasilatı artıracağını vəd edib. Lakin taxıl ixracının bərpasına imkan yaratmaq üçün Qara dənizin yenidən açılmasını təmin etmək səylərindən söz açılmayıb.

Bir neçə gün sonra Ümumdünya Ərzaq Proqramının (ÜƏP) icraçı direktoru Devid Bisli xəbərdarlıq etdi ki, Ukrayna “çörək səbətindən çörək xəttinə” çevrilib, çünki pozulmuş qida zəncir sistemi əvvəlcə ukraynalıları, sonra isə xarici əhalinin qidalanmadan məhrum edib.

Baydenin təklif etdiyi istehsalın artırılması Rusiyanın Ukraynanın Qara dəniz limanlarının effektiv blokadasını davam etdirdiyi üçün itirilmiş ixracı kompensasiya edə bilmədi və dəhşətli proqnozları tam reallaşmağa yaxınlaşdırdı. Keçən həftə ÜƏP-in icraçı direktoru Devid Bisli təcili olaraq beynəlxalq ictimaiyyəti böyüyən böhranı həll etmək üçün humanitar dəhliz açmağa çağırdı.

Daha sonra Bayden yenidən məsələyə qayıtdı: “Putinin müharibəsi kritik qida mənbələrini kəsib... Ukraynada işğala görə ixrac olunmayan 25 milyon ton məhsul var... Əgər bu, bazara çıxmasa, Afrikada çoxlu insan aclıqdan öləcək”.

O, yenidən amerikalı fermerləri – “demokratiyanın çörək səbəti”ni – addım atmağa və fərq yaratmağa çağırdı. Lakin o, Qara dənizin dünya ticarətinə yenidən açılması və bir sıra Afrika ölkələrində kütləvi aclığın qarşısının alınması üçün hərəkətə keçmə çağırışlarına səssiz qaldı.

Prezident Corc Buş 2000-ci illərin əvvəllərində Saharadan cənub-şərqi Afrikanı bürüyən QİÇS epidemiyasından xəbər tutanda, bununla mübarizə aparmaq üçün uğurlu qlobal səylərə başladı və Buşun humanitar təşəbbüsü onun irsində böyük müsbət nailiyyət olaraq qalır. Bu, yüz milyonlarla dollara başa gəlsə də, ciddi nailiyyətdir.

Qara dənizdə xilasetmə əməliyyatı Rusiya ilə dəniz qarşıdurmasına səbəb ola bilər. Bayden, hətta Ukraynanın dünyaya taxıl ixracını asanlaşdırmaq üçün Qara dənizdə NATO-Rusiya birgə humanitar əməliyyatı təklif edə bilər. Təbii ki, bu, Putinə bir jest olardı, çünki o, problemi aradan qaldırmaq üçün Ukrayna limanlarının blokadasına son qoymalıdır. Ancaq Putinin bunu qəbul edəcəyi şübhəlidir.

Təşəbbüs həm də Ankaranın Rusiyadan S-400 hava hücumundan müdafiə sistemini daha əvvəl alması səbəbindən F-35 qırıcı təyyarələri proqramından çıxarıldıqdan sonra NATO üzvü Türkiyə ilə alyansın qalan hissəsi arasında yaranmış çatların aradan qaldırılmasına kömək edəcək. Türkiyə 1936-cı il Montrö Konvensiyasına əsasən, müharibə zamanı Qara dənizə giriş-çıxılara nəzarət edir, ona görə də ABŞ Ankara ilə əməkdaşlıq etməli olacaq.

İndiyədək Türkiyə Rusiyanın işğalından sonra oynadığı rola görə Vaşinqtondan tərif qazanıb. Pentaqonun sözçüsü Con Kirbinin sözlərinə görə, “Türkiyə hökuməti Qara dənizə giriş və çıxışı idarə etdiyinə görə çox məsuliyyətli olub”. Türkiyə ABŞ hərbi gəmilərinin döyüş yox, açıq-aşkar humanitar missiya ilə daxil olmasına razı ola bilər.

Güman etmək olar ki, Vaşinqton humanitar fəlakətin qarşısını almaq üçün hərbi müdaxiləyə icazə verən Qoruma Məsuliyyəti doktrinasına əsasən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasının imprimaturunu da tələb edə bilər.

Bu uğurlu Qara dəniz əməliyyatı Tayvana qarşı getdikcə daha aqressiv planlar quran və Rusiyanın Ukrayna ilə bağlı iddialarını dəstəkləyən Çinə də güclü mesaj verəcək. Bu, Vaşinqtonun Tayvan boğazında Çin blokadasını yarmaq qabiliyyətini və istəyini nümayiş etdirəcək. Bayden administrasiyasının belə bir çəkindirici siqnal göndərməsi olduqca vacibdir.